Màu sắc của da người tuỳ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, nhưng quan trọng nhất là melanin - sắc tố quy định màu sắc của làn da - và đa số những bệnh về sắc tố đều liên quan đến sự tăng, giảm hoặc vắng mặt của sắc tố này.

Ngày nay các vấn đề về thay đổi sắc tố da được rất nhiều người quan tâm và là đó cũng la lý do chính để phụ nữ tìm đến nhiều loại mỹ phẩm khác nhau, thậm chí xin tư vấn các Bác sĩ da liễu để có một làn da như ý. Sở hữu làn da tươi sáng mịn màng một cách tự nhiên là mơ ước của nhiều phụ nữ. Tuy nhiên, để tránh những tác hại đáng tiếc cho làn da và sức khỏe của cơ thể, phụ nữ cần có những hiểu biết nhất định về các yếu tố tác động lên màu sắc da để tự mình lựa chọn cách thức làm trắng da một các tự nhiên nhưng vẫn an toàn cho sức khỏe.

Màu sắc của da bị tác động bởi 2 yếu tố là thể chất và các tác động bên ngoài. Giữa các chủng tộc trên thế giới cũng có sự khác nhau về màu da do yếu tố di truyền và phụ thuộc vào số lượng và cách phân bổ của melanin trên lớp thượng bì. Ví dụ như người châu Á có tế bào sắc tố dài hơn và nhiều hơn, các thể sắc tố (melanosome) hiện diện lên cả trên các lớp hạt trong khi các thể sắc tố ở da của người da trắng chỉ có trên các lớp gai. Điều này giải thích nguyên nhân vì sao xuất hiện nhiều melanin trên lớp sừng của làn da Châu Á hơn người châu Au.

Ngoài ra quá trình tương tác giữa da với các yếu tố bên ngoài cũng gây tác động lên màu sắc của da như dưới tác động của tia cực tím, số lượng melanine gia tăng và sẽ làm xuất hiện làn da “rám nắng‘

Các yếu tố chủ yếu làm thay đổi sắc tố da gồm có :

       1.Yếu tố di truyền

       2.Nội tiết tố

       3.Các chất hóa học (chì, bạc, bismuth, chất colchicin...), (phenol, butyphenol, hydroquinone...)

       4.Các bệnh về da

       5.Các tổn thương trên da như vết phỏng, vết  mổ, sự tác động của tia laser, tia X quang

       6.Tia cực tím

Như vậy ngoại trừ yếu tố di truyền và nội tiết tố, quá trình làm trắng da có thể sử dụng các hoạt chất tác động qua nhiều cơ chế khác nhau như ức chế tyrosinase - enzym góp phần quan trọng trong việc chuyển hóa thành sắc tố melanin. Người ta

cũng có thể dùng phương cách loại bỏ tế bào chết chứa hắc tố melanin bằng cách dùng các thành phần lột nhẹ và chống nắng để da không bị đen trở lại do tác động của ánh sáng mặt trời đồng thời bảo vệ hiệu quả trắng da do các thành phần dưỡng trắng da đem lại. Các hoạt chất có công dụng tẩy sắc tố bao gồm thủy ngân, hydroquinone và các dẫn xuất của nó, acid azelaic, vitamine C, glaridin, glycorice, vitamine PP, arbutin…

Để mang đến kết quả tối ưu, ngày nay các nghiên cứu khoa học về mỹ phẩm tiên tiến trên thế giới cho thấy trong các sản phẩm dưỡng trắng da đều có sự xuất hiện của các thành phần vừa có tác dụng lột nhẹ và tẩy sắc tố và vừa có tác dụng chống nắng. Trong mỹ phẩm, để làm trắng da người ta thường dùng các chất như vitamin C, chanh, vitamin B3… có tác dụng ức chế quá trình tạo sắc tố bằng cách ức chế tyrosinase- là enzym góp phần quan trọng trong việc chuyển hóa thành sắc tố melanin. Bên cạnh đó, để loại bỏ lớp melanin ra khỏi da, người ta sẽ sử dụng đến các chất lột nhẹ như acid citric, acid salicilate hoặc các thành phần thiên nhiên chiết xuất từ trái cây như chanh, thơm, đđu đủ, mía… cùng với thành phần chống nắng SPF để bảo vệ da không bị đen và không bị tổn thương do tác động của ánh sáng mặt trời.

Tuy nhiên, cần thận trọng với những sản phẩm tẩy trắng nhanh do đa phần các sản phẩm này đều có chứa Corticoid sẽ cho kết quả trắng cấp thời nhưng khi dùng lâu sẽ gây teo da, đỏ da, nổi mụn, ngứa ngáy, làm giảm đề kháng của da, có nhiều tác hại cho cơ thể. Theo nghiên cứu gần đây của trung tâm Nghiên cứu Garnier, các sản phẩm dưỡng trắng da có thành phần chiết xuất từ thiên nhiên như chanh và long đan có thể giúp cho quá trình làm trắng da an toàn và hiệu quả hơn.  Long Đan có chất đắng (chất gentiopicrin) được biết đến như chất có các đặc tính  thanh lọc và kháng viêm, chiết xuất của Long Đan được sử dụng rất đa dạng như trong nước giải khát do nó có tác dụng kích thích tiêu hoá và cũng làm tăng khả năng sản xuất mật. Trong mỹ phẩm, chiết xuất từ Long Đan được dùng làm se khít lỗ chân lông. Các nghiên cứu lâm sàng cho kết quả long đan có khả năng làm giảm quá trình sản xuất melanin do tia UV từ 10 – 30% và giảm quá trình tổng hợp sắc tố lên đến 50%. Bên cạnh đó, tinh chất chanh tươi  được chiết suất từ quả là acid và sở hữu đặc tính tuyệt vời là giúp làm tróc một cách triệt để các tế bào chết chứa melanin gây sạm da trên lớp thượng bì.

Do vậy, dưỡng trắng da cần có thời gian, không nên nóng vội, và nên dùng các mỹ phẩm tiên tiến có thành phần chiết xuất từ thiên nhiên để vừa mang lại hiệu quả cho làn da vừa an toàn cho sức khỏe.

BS.Võ Thị Bạch Sương
Giảng viên bộ môn Da liễu Đại học Y Dược TP.Hồ chí Minh